Rối loạn nhân cách ái kỉ (NPD)
„Gương kia ngự ở trên tường, thế gian ai đẹp được dường như ta?“
„Ôi tôi xinh đẹp quá. Ôi tôi sao hát hay quá. Ôi tôi là người đúng đắn trong mọi việc. Ôi tôi làm mọi điều chỉ vì một lòng thành tử tế. Nếu cho tôi một phút được phép nói một lời thật lòng: Sao mà... tôi hoàn hảo quá.“ Trong văn chương người ta gọi những ảo ảnh không thật về mình là một giấc mộng mị, trong khoa học ta có một cái tên „kêu“ hơn: Rối loạn nhân cách ái kỉ - Narcissistic personality disorder (NPD).
Trước hết, tôi muốn làm rõ rằng tất cả chúng ta đều tự luyến theo một mức độ nào đó: ta tự hào về những thành công của mình, mong muốn được người khác công nhận và đôi khi phản ứng tiêu cực và khó chịu khi bị chỉ trích hoặc từ chối. Một mức độ tự luyến nhất định là hoàn toàn bình thường. Nhưng, như những điều bình thường trên thế gian, cũng có một thái cực vượt xa sự tự luyến lành mạnh: Rối loạn nhân cách ái kỉ.
Người mắc chứng rối loạn nhân cách ái kỉ có một nhu cầu to lớn cho sự ngưỡng vọng của người khác về mình và có ít khả năng thấu cảm - không quan tâm đến nhu cầu hay cảm xúc của người khác. Họ luôn mong mình có được sự công nhận về tính vượt trội của bản thân, mặc dù điều này không phản ánh đúng sự thật về thành tích hay khả năng của họ. Những suy nghĩ của người mắc NPD bị giam cầm trong một ảo ảnh không thật của bản thân về tài năng, sắc đẹp, thành tựu, tình yêu, sự thông thái hay quyền lực. Họ thường nghĩ bản thân là một cá thể đặc biệt, chẳng hạn như việc nghĩ mình bất khả ngộ - không thể phạm sai lầm. Là một người có rối loạn nhân cách ái kỉ, họ luôn làm mọi việc để nhận được sự chú ý, tán dương và ngưỡng mộ từ người khác. Các mối quan hệ được khai thác để hiện thực hóa mong muốn, nhu cầu và mục tiêu của bản thân. Rối loạn nhân cách ái kỉ cũng dẫn đến kỳ vọng rằng người khác sẽ tuân thủ vô điều kiện mong muốn của mình. Những người mắc chứng rối loạn này thường cho rằng việc quan tâm đến công việc hay cảm xúc của người khác là không quan trọng. Họ gặp khó khăn trong việc đặt mình vào vị trí của người khác, cũng như hiểu được mong muốn và cảm xúc của người khác. Họ thường cảm thấy khó chịu khi người khác thành công hoặc có ấn tượng rằng người khác thường ghen tị với họ. Bên trong một sự tự luyến khổng lồ luôn có thể là một cảm giác tự ti sâu thẳm mà họ muốn che giấu bằng sự kiêu ngạo và kiểm soát. Họ không thể chịu đựng được sự chỉ trích vì điều đó khiến họ cảm thấy mình hoàn toàn vô giá trị – vì vậy họ phải tấn công hoặc bỏ chạy. Những người mắc chứng rối loạn nhân cách này thường có hành vi và thái độ kiêu ngạo và tự phụ.
Người mắc NPD có nhiều loại hành vi thao túng để cái tôi của họ được vuốt ve và điều khiển người khác, một số ví dụ:
- Đổ lỗi cho nạn nhân: Người ái kỉ làm điều gì đó sai trái, nhưng ngay khi bạn đối chất với họ, bạn đột nhiên trở thành người đáng trách? Đây là chiến thuật đổ lỗi đặc trưng của những người ái kỉ. Người tự luyến coi mình là nạn nhân và đổ lỗi cho bạn về hành động của họ. Bạn thường không bao giờ nhận được lời xin lỗi chân thành và thực sự.
- Tam giác hóa: Trong quá trình tam giác hóa, người mắc NPD sẽ so sánh bạn với người khác hoặc lôi kéo bên thứ ba (ví dụ: con cái, đồng nghiệp, bạn bè, anh chị em ruột, ...) vào cuộc xung đột. Họ thậm chí có thể lôi kéo những người khác về phía mình để làm bạn bối rối và cô lập bạn. Điều này có thể khiến bạn cảm thấy ngày càng cô đơn và bị hiểu lầm từ nhiều phía trong một cuộc tranh cãi.
- Bóp méo sự thật: Người tự luyến bóp méo sự thật và tuyên bố rằng mọi việc chưa bao giờ xảy ra hoặc kể một điều gì đó khác với sự thật. Theo thời gian, bạn bắt đầu nghi ngờ nhận thức và trí nhớ của chính mình. Điều này khiến bạn ngày càng phụ thuộc vào quan điểm của người khác.
Vậy cần làm gì để bảo vệ bản thân khi đối diện với những hành thao túng tâm lý trên?
1. Luyện tập sự tự tin vào khả năng và nhận biết giá trị có thật của bản thân: Lòng tự tin mạnh mẽ chính là sự bảo vệ tốt nhất của bạn trước sự thao túng của kẻ tự luyến. Hãy dành thời gian để nhận ra và đặt câu hỏi về sự đúng sai nơi những niềm tin tiêu cực của người khác đặt lên mình. Thực hành nhận biết và coi trọng nhu cầu, cũng như khả năng của bản thân: Đâu là giá trị thật của bản thân? Đâu là khả năng tôi thực sự sở hữu và nên tự hào về nó? Nhắc nhở bản thân rằng cảm xúc và nhu cầu của bạn là chính đáng.
2. Đặt ra một ranh giới rõ ràng: Khi những hành động và lời nói của người NPD tác động xấu đến bạn và người thân, bạn nên đặt một ranh giới rõ ràng (ví dụ qua một cuộc nói chuyện trực tiếp) để họ biết rằng họ đang đi xa khỏi mức bạn cho phép và họ không được phép tiến xa hơn nữa. Đôi khi việc đặt ra một ranh giới cũng đồng nghĩa mất đi một mối quan hệ với người mắc NPD.
3. Đừng luôn nghĩ những gì họ nói về bạn nghĩa là nó đang nói về bạn: Ngay cả khi họ tấn công bạn, lăng mạ bạn thì vấn đề đôi khi không phải ở bạn mà là ở họ. Người mắc chứng rối loạn nhân cách ái kỉ làm vậy không phải vì bạn đã làm gì sai mà vì họ có vấn đề với nội tâm hỗn loạn của chính mình, sự bất an về giá trị bản thân hoặc nhu cầu muốn kiểm soát. Có thể bạn chỉ là “tấm gương phản chiếu” nỗi thất vọng hoặc nỗi sợ hãi của họ.
4. Không tranh cãi quá lâu với họ: Vì điều này chỉ thường dẫn đến việc người mắc NPD sẽ càng nói dối nhiều hơn, drama hơn và câu chuyện sẽ càng đi xa hơn và ồn ào hơn. Vì cái tôi quá cao và đã chìm quá sâu vào những huyễn hoặc về bản thân, họ thường sẽ không bao giờ nhận ra lỗi lầm hay có thể xin lỗi một cách thành tâm.
5. Như đã nói ở điểm đầu tiên: Đôi khi lời giải cho vấn đề là kết thúc một mối quan hệ mà bản thân không còn thấy lành mạnh. Đây cũng là cách bạn tôn trọng cảm xúc của bản thân và bảo vệ nguồn năng lượng cũng như thời gian vừa quý giá, vừa hữu hạn của mình.
Bài viết được tạm dịch từ:
https://www.median-kliniken.de/.../narzisstische.../
https://www.7mind.de/magazin/umgang-mit-narzissten
„Ôi tôi xinh đẹp quá. Ôi tôi sao hát hay quá. Ôi tôi là người đúng đắn trong mọi việc. Ôi tôi làm mọi điều chỉ vì một lòng thành tử tế. Nếu cho tôi một phút được phép nói một lời thật lòng: Sao mà... tôi hoàn hảo quá.“ Trong văn chương người ta gọi những ảo ảnh không thật về mình là một giấc mộng mị, trong khoa học ta có một cái tên „kêu“ hơn: Rối loạn nhân cách ái kỉ - Narcissistic personality disorder (NPD).
Trước hết, tôi muốn làm rõ rằng tất cả chúng ta đều tự luyến theo một mức độ nào đó: ta tự hào về những thành công của mình, mong muốn được người khác công nhận và đôi khi phản ứng tiêu cực và khó chịu khi bị chỉ trích hoặc từ chối. Một mức độ tự luyến nhất định là hoàn toàn bình thường. Nhưng, như những điều bình thường trên thế gian, cũng có một thái cực vượt xa sự tự luyến lành mạnh: Rối loạn nhân cách ái kỉ.
Người mắc chứng rối loạn nhân cách ái kỉ có một nhu cầu to lớn cho sự ngưỡng vọng của người khác về mình và có ít khả năng thấu cảm - không quan tâm đến nhu cầu hay cảm xúc của người khác. Họ luôn mong mình có được sự công nhận về tính vượt trội của bản thân, mặc dù điều này không phản ánh đúng sự thật về thành tích hay khả năng của họ. Những suy nghĩ của người mắc NPD bị giam cầm trong một ảo ảnh không thật của bản thân về tài năng, sắc đẹp, thành tựu, tình yêu, sự thông thái hay quyền lực. Họ thường nghĩ bản thân là một cá thể đặc biệt, chẳng hạn như việc nghĩ mình bất khả ngộ - không thể phạm sai lầm. Là một người có rối loạn nhân cách ái kỉ, họ luôn làm mọi việc để nhận được sự chú ý, tán dương và ngưỡng mộ từ người khác. Các mối quan hệ được khai thác để hiện thực hóa mong muốn, nhu cầu và mục tiêu của bản thân. Rối loạn nhân cách ái kỉ cũng dẫn đến kỳ vọng rằng người khác sẽ tuân thủ vô điều kiện mong muốn của mình. Những người mắc chứng rối loạn này thường cho rằng việc quan tâm đến công việc hay cảm xúc của người khác là không quan trọng. Họ gặp khó khăn trong việc đặt mình vào vị trí của người khác, cũng như hiểu được mong muốn và cảm xúc của người khác. Họ thường cảm thấy khó chịu khi người khác thành công hoặc có ấn tượng rằng người khác thường ghen tị với họ. Bên trong một sự tự luyến khổng lồ luôn có thể là một cảm giác tự ti sâu thẳm mà họ muốn che giấu bằng sự kiêu ngạo và kiểm soát. Họ không thể chịu đựng được sự chỉ trích vì điều đó khiến họ cảm thấy mình hoàn toàn vô giá trị – vì vậy họ phải tấn công hoặc bỏ chạy. Những người mắc chứng rối loạn nhân cách này thường có hành vi và thái độ kiêu ngạo và tự phụ.
Người mắc NPD có nhiều loại hành vi thao túng để cái tôi của họ được vuốt ve và điều khiển người khác, một số ví dụ:
- Đổ lỗi cho nạn nhân: Người ái kỉ làm điều gì đó sai trái, nhưng ngay khi bạn đối chất với họ, bạn đột nhiên trở thành người đáng trách? Đây là chiến thuật đổ lỗi đặc trưng của những người ái kỉ. Người tự luyến coi mình là nạn nhân và đổ lỗi cho bạn về hành động của họ. Bạn thường không bao giờ nhận được lời xin lỗi chân thành và thực sự.
- Tam giác hóa: Trong quá trình tam giác hóa, người mắc NPD sẽ so sánh bạn với người khác hoặc lôi kéo bên thứ ba (ví dụ: con cái, đồng nghiệp, bạn bè, anh chị em ruột, ...) vào cuộc xung đột. Họ thậm chí có thể lôi kéo những người khác về phía mình để làm bạn bối rối và cô lập bạn. Điều này có thể khiến bạn cảm thấy ngày càng cô đơn và bị hiểu lầm từ nhiều phía trong một cuộc tranh cãi.
- Bóp méo sự thật: Người tự luyến bóp méo sự thật và tuyên bố rằng mọi việc chưa bao giờ xảy ra hoặc kể một điều gì đó khác với sự thật. Theo thời gian, bạn bắt đầu nghi ngờ nhận thức và trí nhớ của chính mình. Điều này khiến bạn ngày càng phụ thuộc vào quan điểm của người khác.
Vậy cần làm gì để bảo vệ bản thân khi đối diện với những hành thao túng tâm lý trên?
1. Luyện tập sự tự tin vào khả năng và nhận biết giá trị có thật của bản thân: Lòng tự tin mạnh mẽ chính là sự bảo vệ tốt nhất của bạn trước sự thao túng của kẻ tự luyến. Hãy dành thời gian để nhận ra và đặt câu hỏi về sự đúng sai nơi những niềm tin tiêu cực của người khác đặt lên mình. Thực hành nhận biết và coi trọng nhu cầu, cũng như khả năng của bản thân: Đâu là giá trị thật của bản thân? Đâu là khả năng tôi thực sự sở hữu và nên tự hào về nó? Nhắc nhở bản thân rằng cảm xúc và nhu cầu của bạn là chính đáng.
2. Đặt ra một ranh giới rõ ràng: Khi những hành động và lời nói của người NPD tác động xấu đến bạn và người thân, bạn nên đặt một ranh giới rõ ràng (ví dụ qua một cuộc nói chuyện trực tiếp) để họ biết rằng họ đang đi xa khỏi mức bạn cho phép và họ không được phép tiến xa hơn nữa. Đôi khi việc đặt ra một ranh giới cũng đồng nghĩa mất đi một mối quan hệ với người mắc NPD.
3. Đừng luôn nghĩ những gì họ nói về bạn nghĩa là nó đang nói về bạn: Ngay cả khi họ tấn công bạn, lăng mạ bạn thì vấn đề đôi khi không phải ở bạn mà là ở họ. Người mắc chứng rối loạn nhân cách ái kỉ làm vậy không phải vì bạn đã làm gì sai mà vì họ có vấn đề với nội tâm hỗn loạn của chính mình, sự bất an về giá trị bản thân hoặc nhu cầu muốn kiểm soát. Có thể bạn chỉ là “tấm gương phản chiếu” nỗi thất vọng hoặc nỗi sợ hãi của họ.
4. Không tranh cãi quá lâu với họ: Vì điều này chỉ thường dẫn đến việc người mắc NPD sẽ càng nói dối nhiều hơn, drama hơn và câu chuyện sẽ càng đi xa hơn và ồn ào hơn. Vì cái tôi quá cao và đã chìm quá sâu vào những huyễn hoặc về bản thân, họ thường sẽ không bao giờ nhận ra lỗi lầm hay có thể xin lỗi một cách thành tâm.
5. Như đã nói ở điểm đầu tiên: Đôi khi lời giải cho vấn đề là kết thúc một mối quan hệ mà bản thân không còn thấy lành mạnh. Đây cũng là cách bạn tôn trọng cảm xúc của bản thân và bảo vệ nguồn năng lượng cũng như thời gian vừa quý giá, vừa hữu hạn của mình.
Bài viết được tạm dịch từ:
https://www.median-kliniken.de/.../narzisstische.../
https://www.7mind.de/magazin/umgang-mit-narzissten
Nhận xét
Đăng nhận xét